Współczesne dzieci funkcjonują w świecie pełnym nieustannego napływu bodźców. Jednoczesne korzystanie z różnych mediów – oglądanie filmików, słuchanie muzyki, rozmowa na czacie, granie i odrabianie lekcji – stało się codziennością. Ten sposób funkcjonowania określa się jako multitasking medialny – i choć wydaje się, że młodzi ludzie radzą sobie z nim znakomicie, to badania pokazują zgoła inny obraz.

Czy wielozadaniowość w nauce się sprawdza?

Liczne badania neurobiologiczne (m.in. Ophir, Nass, Wagner, 2009) wskazują, że nasz mózg nie wykonuje wielu zadań jednocześnie, lecz przełącza się między nimi. U dzieci skutkuje to:

• powierzchownym przetwarzaniem informacji,
• niższym poziomem koncentracji,
• trudnościami z długotrwałym zapamiętywaniem,
• obniżeniem wyników w nauce.

W praktyce szkolnej przejawia się to m.in. w braku wytrwałości przy dłuższych zadaniach, trudnościach w planowaniu działań i szybko narastającej frustracji.

Pokolenie „split attention”: jak multitasking kształtuje dzieci

Współczesne dzieci coraz częściej określane są także mianem pokolenia „split attention” – czyli takiego, którego uwaga jest nieustannie rozdzielana pomiędzy wiele bodźców. Smartfony, tablety, powiadomienia, media społecznościowe, gry online i szybki dostęp do informacji sprawiają, że młody umysł rzadko ma okazję skupić się w pełni na jednej czynności. Ten styl funkcjonowania kształtuje sposób, w jaki dzieci myślą, uczą się i reagują na otaczający świat.

Czym jest „split attention”?

Pojęcie to odnosi się do zjawiska podzielonej uwagi, czyli sytuacji, w której mózg próbuje przetwarzać kilka źródeł informacji jednocześnie. W praktyce dzieci:

• robią lekcje, słuchając muzyki i jednocześnie odpisując na wiadomości,
• oglądają film, przeglądając TikToka,
• uczą się, ale co chwilę zerkają na telefon.

Problem polega na tym, że wbrew powszechnemu przekonaniu, ludzki mózg nie jest przystosowany do skutecznego multitaskingu. Zamiast wykonywać kilka zadań naraz, przełącza się między nimi – co kosztuje czas, energię i jakość przetwarzania informacji.

Konsekwencje dla rozwoju dzieci

• Pogorszenie koncentracji i pamięci roboczej
  Ciągłe rozpraszanie uwagi utrudnia utrwalenie wiedzy i obniża zdolność logicznego myślenia.
• Słabsza głęboka refleksja
  Zamiast analizować, dzieci często przyswajają wiedzę powierzchownie, “skanując” informacje.
• Trudności z regulacją emocji
  Ciągła stymulacja cyfrowa zwiększa impulsywność i obniża tolerancję na nudę lub wysiłek.
• Zaburzenia snu i przeciążenie sensoryczne
  Wielozadaniowość i nadmiar ekranów prowadzą do zmęczenia układu nerwowego, co negatywnie wpływa na regenerację i samopoczucie.

Jak wspierać dzieci z pokolenia „split attention”?

• Wprowadzaj rytuały wyciszenia – np. 10 minut czytania bez urządzeń przed snem.
• Stosuj zasady cyfrowe – np. „jeden ekran naraz” lub „bez telefonu przy biurku”.
• Ucz dzieci planowania i pracy etapami – metodą Pomodoro (25 minut pracy, 5 minut przerwy).
• Stwarzaj przestrzeń do skupienia – np. biblioteka dźwięków, cicha strefa w klasie.
• Rozmawiaj o tym, jak działa mózg – dzieci często nie wiedzą, że multitasking je osłabia, a nie wzmacnia.

Odpowiedź szkoły – nowe podejście dydaktyczne

Rola nauczyciela w epoce multitaskingu nie polega już wyłącznie na przekazywaniu wiedzy, ale na organizowaniu środowiska uczenia się, które wspiera koncentrację, selekcję informacji i refleksję. Poniżej przedstawiam konkretne przykłady działań metodycznych:

Przykłady dobrych praktyk metodycznych:

1. Metoda odwróconej klasy (flipped classroom)
Uczniowie zapoznają się z materiałem (np. film edukacyjny) w domu, a na lekcji rozwiązują zadania, dyskutują i pracują projektowo. Dzięki temu uwaga skupiona jest na przetwarzaniu wiedzy, a nie na jednoczesnym słuchaniu i notowaniu.

2. Uczenie się przez projekt (PBL – Project-Based Learning)
Zadania realizowane w zespołach pozwalają dzieciom koncentrować się na jednym temacie przez dłuższy czas, rozwijać umiejętności planowania i współpracy. Przykład: projekt „Cyfrowe ślady” – uczniowie analizują, jak ich aktywność w internecie wpływa na ich prywatność.

3. Trening uważności (mindfulness)
Proste ćwiczenia uważności pomagają dzieciom trenować skupienie i redukować napięcie. W wielu szkołach praktykuje się np. „minutę ciszy” na początku lekcji lub ćwiczenia oddechowe.

4. Świadome korzystanie z technologii
Wprowadzenie zasad higieny cyfrowej, np. „czas offline”, tygodni bez telefonu w szkole, zadania bez użycia smartfonów. Nauczyciel może moderować dyskusje na temat wpływu mediów na życie codzienne.

5. Mapy myśli i strategie graficzne
Pomagają porządkować informacje, sprzyjają koncentracji i pracy na materiale głębiej przetworzonym.

Multitasking to nieodłączny element rzeczywistości, w której dorastają dzisiejsze dzieci. Nie chodzi o to, by go całkowicie wyeliminować, lecz by nauczyć młodych ludzi, jak z nim świadomie funkcjonować. W tym procesie nauczyciel staje się nie tylko edukatorem, ale i przewodnikiem w świecie nadmiaru informacji. Pokolenie to potrzebuje wsparcia w budowaniu umiejętności skupienia, cierpliwości i głębokiego myślenia. To nie technologia jest zagrożeniem, ale brak umiejętności jej świadomego używania. Dlatego rola dorosłych – rodziców, nauczycieli, wychowawców – polega dziś nie tylko na nauczaniu, ale i trenowaniu uwagi.

Ewa Nowak- doradca metodyczny